Πολλές φορές μας ρωτούν: “Ξέρω ένα μέρος” ή “Είδα στην τηλεόραση ένα μέρος όπου τα αντικείμενα κυλούν προς την ανηφόρα. Πώς γίνεται αυτό; Λένε ότι εκεί υπάρχουν ισχυρά μαγνητικά πεδία. Μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο;”
Λοιπόν αυτή είναι μια εξαιρετικά κοινή ψευδαίσθηση που τη συναντά κανείς σε πολλές περιοχές σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται συνήθως για ένα τμήμα δρόμου σε μια λοφώδη περιοχή, όπου το επίπεδο του ορίζοντα είναι δυσδιάκριτο. Αντικείμενα, όπως τα δέντρα και οι τοίχοι, που παρέχουν συνήθως οπτικές ενδείξεις για την πραγματική κάθετη, μπορεί να κλίνουν ελαφρώς. Αυτό δημιουργεί οπτική ψευδαίσθηση κάνοντας μια μικρή κατάβαση να φαίνεται σαν ανηφόρα. Έτσι τα αντικείμενα εμφανίζονται ότι κυλούν προς την ανηφόρα. Μερικές φορές ακόμη και τα ποτάμια φαίνονται να ρέουν κόντρα στη βαρύτητα.
Σημεία, όπου η ψευδαίσθηση είναι ιδιαίτερα ισχυρή, συχνά γίνονται τουριστικά αξιοθέατα. Στους ξεναγούς αρέσει να ισχυρίζονται ότι το φαινόμενο είναι ένα μυστήριο ή ότι οφείλεται σε μαγνητικές ή βαρυτικές ανωμαλίες ή ακόμα ότι είναι ένα παραφυσικό φαινόμενο που η επιστήμη δεν μπορεί να εξηγήσει. Αυτό βεβαίως δεν είναι αλήθεια. Φυσικές ανωμαλίες μπορούν να ανιχνευθούν μόνο με ευαίσθητους εξοπλισμούς, οι οποίοι στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορούν να δώσουν εξήγηση. Η επιστήμη όμως, μπορεί να εξηγήσει εύκολα τις οπτικές ψευδαισθήσεις.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μας επιτρέπουν να καταλάβουμε προς τα πού είναι το “επάνω”. Ένα σύστημα που διαθέτουμε είναι ο μηχανισμός ισορροπίας στο εσωτερικό των αυτιών μας, αλλά και τα οπτικά συμπεράσματα είναι επίσης σημαντικά και ισχυρά. Αν ο ορίζοντας δεν είναι εμφανής ή δεν είναι επίπεδος, τότε μπορεί να ξεγελαστούμε από τα αντικείμενα που περιμένουμε να είναι κάθετα, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Η λάθος αντίληψη θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει έναν ρόλο. Αν η γραμμή των δέντρων γίνει μεγαλύτερη ή μικρότερη εξαιτίας της απόστασης, η αίσθηση της προοπτικής μας ξεγελάει. Μακρινά αντικείμενα μπορεί να φαίνονται μικρότερα ή μεγαλύτερα από ό, τι πραγματικά είναι.
Οι άνθρωποι συχνά υπερεκτιμούν τη γωνία της κλίσης. Αν στέκεστε σε μια πλαγιά με κλίσης 10 θα φαίνεται σαν μια κλίση 50 και αν σταθείτε σε μια κλίση 50 μπορεί να φαίνεται σαν να είναι σε μια κλίση 300. Λόγω αυτής της επίδρασης η ψευδαίσθηση της αντι-βαρύτητας μπορεί να φαίνεται ισχυρότερη από ό, τι θα έπρεπε να είναι ακόμα και όταν γνωρίζουμε την αιτία.
Αλλά ακόμα και όταν η πραγματική αιτία είναι κατανοητή, πολλές φορές είναι δύσκολο να την πιστέψει κανείς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θάλασσα είναι μερικώς ορατή και φαίνεται απίστευτο ότι το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση. Αν πάλι νομίζετε ότι υπάρχει μια μαγνητική ανωμαλία απλά χρησιμοποιήστε δύο κατακόρυφα κρεμασμένα βαρίδια, ένα κατασκευασμένο από σίδηρο και ένα από πέτρα. Θα ισορροπούσαν σε διαφορετικές γωνίες εάν ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο δρούσε οριζόντια, κάτι βέβαια που δε συμβαίνει. Στην πραγματικότητα οι μαγνητικές ανωμαλίες δεν είναι ποτέ τόσο ισχυρές και δεν μπορεί να είναι η αιτία, όπως εύκολα φαίνεται.
Αν υπήρχε ισχυρό μαγνητικό πεδίο, αυτό θα επιρρέαζε μόνο το βαρίδι από σίδηρο και θα τον προσανατολιζε στη διέυθυνσή του. Θα βλέπαμε δηλαδή μια απόκλιση του νήματος από την κατακόρυφη θέση, κάτι το οποίο δε θα συνέβαινε στην πέτρα, που θα παρέμενε κατακόρυφη.
Ωστόσο, δεν είναι πάντα εύκολο να αποδείξει κανείς ότι μια κλίση, που φαίνεται να ανηφορίζει, στην πραγματικότητα είναι κατηφόρα. Δεν μπορείς να βασιστείς σε κατακόρυφες γραμμές και Ιδεατά επίπεδα αν νομίζεις ότι υπάρχει μια βαρυτική ανωμαλία. Εάν η κλίση είναι παράλληλη με τη θέα της θάλασσας θα ήταν δυνατό να συγκρίνετε την κατακόρυφη γραμμή με τον ορίζοντα. Διαφορετικά, ο μόνος αξιόπιστος τρόπος για τον προσδιορισμό της πραγματικής οριζόντιας γραμμής είναι μια προσεκτική αποτύπωση. Εάν είναι διαθέσιμος ένας καλός τοπογραφικός χάρτης της περιοχής μπορεί να είναι αρκετός για να δούμε πια είναι η πραγματική κλίση. Τα αποτελέσματα θα επιβεβαιώσουν την ψευδαίσθηση. Οι βαρυτικές ανωμαλίες είναι πάντα πολύ μικρές. Σε κάθε περίπτωση, αν υπήρχε μια βαρυτική ανωμαλία θα πρέπει να αναρωτηθείτε πώς θα τη παρατηρήσετε. Θα υπήρχε μια ίση επίδραση στην αίσθηση της ισορροπίας που έχετε, όπως υπάρχει σε κάθε αντικείμενο. Η ανωμαλία δεν είναι εμφανείς, εκτός εάν υπάρχει σαφής θέα στη θάλασσα πίσω από την κλίση, κάτι όμως που δε συμβαίνει ποτέ.
Το βίντεο στην αρχή έχει τίτλο “Μυστηριώδης δρόμος αψηφά τη βαρύτητα στο Πίτσμπουργκ”. Είναι πράγματι πολύ δύσκολο να αντιληφτείς ότι πρόκειται για ψευδαίσθηση. Η λύση όμως δίνεται στο τέλος με έναν πολύ απλό τρόπο. Τοποθετώντας ένα αλφάδι στο δρόμο, όπου μας φεύγει και η παραμικρή αμφιβολία.
Γιάννης Γαϊσίδης
